Dayanışma Hareketinin doğum yeri  “Gdansk”

Dayanışma Hareketinin doğum yeri  “Gdansk”

Bugün sizlere her ne kadar ülkemizde fazla bilinmese de, gidip görenlerin kaplerinin bir köşesine yerleşen, güzelliği kadar, tarih içindeki önemi ve hüzünleri bir arada barındıran Gdańsk’tan bahsedeceğiz.

Gdańsk, kuzey Polonya’nın Baltık kıyısında bir şehirdir. 470.907 nüfusu ile Gdańsk, Pomeranya Voyvodalığı’nın başkenti ve en büyük şehri ve Pomeranya coğrafi bölgesinin en önemli şehridir. Polonya’nın en büyük limanına ev sahipliği yapan şehir, ülkenin dördüncü büyük metropol bölgesidir.

Şehir, Gdańsk Körfezi’nin güney ucunda, Baltık Denizi’nde, Gdynia şehri, tatil beldesi Sopot ve banliyö toplulukları ile bir arada yer alan yerleşim bölgesindedir; bunlar, yaklaşık 1,5 milyon nüfuslu Tricity (Trójmiasto-Üçşehir) adlı bir metropol alanını oluşturur. Gdańsk’ı Polonya’nın başkenti Varşova’ya bağlayan yakındaki Vistula Nehri deltasındaki bir kol olan Leniwka’ya bağlı Motława Nehri’nin ağzında yer almaktadır. Yakındaki Gdynia limanı ile birlikte Gdańsk, aynı zamanda bir sanayi merkezidir.

Şehrin tarihi, Polonya, Prusya ve Alman yönetimi dönemleri ve bağımsız bir şehir devleti olarak özerklik veya kendi kendini yönetme dönemleri ile biraz karmaşıktır. İki dünya şavaşı arası dönemde, Gdańsk ya da Almanca ismiyle Danzig, Polonya ve Almanya arasında Polonya Koridoru olarak bilinen tartışmalı bir bölgede bulunuyordu. Şehrin belirsiz siyasi statüsü Almanya tarafından istismar edilmiş ve iki ülke arasındaki gerilimi daha da arttırmış, bu da nihayetinde Polonya’nın işgali ve İkinci Dünya Savaşı’nın şehrin hemen dışındaki ilk çatışması ile sonuçlanmış, tüm bunların ardından Lehçe konuşan azınlık nüfusunun etnik temizlik ve infazları takip etmiştir. Daha sonra 1945’te şehir Ruslar tarafından ele geçirilince, yönetimi Polonya’ya bırakılmış ve Alman nüfus göçe zorlanarak sınır dışı edilmiştir.

1980’lerde Gdańsk, Polonya’daki komünist yönetimin sona ermesinde büyük rol oynayan ve Doğu Bloku ile Berlin Duvarı’nın çöküşünü ve Varşova Paktı’nın dağılmasını hızlandıran “Dayanışma” (Solidarność) hareketinin doğum yeriydi.

Gdańsk; Gdańsk Üniversitesi, Gdańsk Teknoloji Üniversitesi, Ulusal Müze, Gdańsk Shakespeare Tiyatrosu, İkinci Dünya Savaşı Müzesi, Polonya Baltık Filarmoni ve Avrupa Dayanışma Merkezi’ne ev sahipliği yapmaktadır. Kent ayrıca geçmişi 1260 yılına dayanan ve Avrupa’nın en büyük ticari ve kültürel etkinliklerinden biri olarak kabul edilen St. Dominic’s Fuarı’nın da ev sahibidir. Gdańsk ayrıca dünya çapında yaşam kalitesi, güvenlik ve yaşam standartları sıralamasında da üst sıralarda yer almaktadır.

İkinci Dünya Savaşı sırasında büyük çapta yıkıma uğrayan tarihi eski Gdańsk şehrinin bazı bölümleri 1950’ler ve 1960’larda yeniden inşa edilmiştir. Polonyalılar şehri yeniden inşa ederken, şehrin Alman karakterini seyreltmeyi ve onu 1793’te Prusya tarafından ilhak edilmeden önceki görünümüne geri döndürmeyi amaçladıklarını açıklamışlardır. 19. Yüzyılda inşa edilmiş yapılar, savaş sonrası yönetimler tarafından “ideolojik olarak kötücül” şeklinde veya “Prusya barbarlığı” olarak tanımlanmış ve yıkıma değer olarak kabul edilmiştir. Bunların yerine Flaman/Hollanda, İtalyan ve Fransız etkileri ile binalar inşa edilerek “tarafsızlık” vurgulandığı belirtilmiştir. Baltık bölgesindeki Sovyet emelleri için önemli olan limanının ve üç büyük tersanenin geliştirilmesine yapılan yoğun yatırımla desteklenen Gdańsk, Polonya Halk Cumhuriyeti’nin en büyük nakliye ve sanayi merkezi haline gelmiştir.

Kentin Hansa Birliği zamanından kalan bazı binaları bulunmaktadır. Turistik mekanların çoğu Ulica Długa (Uzun Cadde) ve Długi Targ (Uzun Pazar)’da yer almaktadır. Bu tarihi alan (17. Yüzyıldaki hali esas alınarak) yeniden inşa edilmiş ve her iki ucunda ayrıntılı şehir kapıları ve binalarla çevrili bir yaya caddesi boyunca yer almaktadır. Şehrin bu kısmı, bir zamanlar Polonya Krallarını ziyaret etmek için kullanılan eski geçit yolu olduğu için Kraliyet Yolu olarak da anılır.

Bir uçtan diğer uca, Kraliyet Yolu üzerinde veya yakınında karşılaşılan önemli tarihi alanlar şunları içerir:

Kraliyet Yolu’nun başlangıcını belirleyen Brama Wyżynna Kapısı

İşkence Evi (Katownia) ve Hapishane Kulesi (Wieża więzienna)- Şimdilerde Amber Müzesi’ne (Muzeum Bursztynu) ev sahipliği yapmaktadır

Aziz George Cemiyeti Konağı (Dwór Bractwa św. Jerzego)

Altın Kapı (Zlota Brama)

Pitoresk apartmanlarla dolu Ulica Długa (“Uzun Cadde”)

Uphagen’in Evi (Dom Uphagena), Gdańsk Müzesi’nin şubesi

Aslan Kalesi (Lwi Zamek)

Ana Belediye Binası (Ratusz Głównego Miasta, 1378-1492 inşa edilmiştir)

Długi Targ (“Uzun Pazar”)

Artus’ Mahkemesi (Dwór Artusa)

Neptün Çeşmesi (Fontanna Neptuna), mimar Abraham van den Blocke’un bir başyapıtı

Jadwiga Łuszczewska’nın popüler romanı Panienka z okienka’ya (“Penceredeki Kız”) atıfta bulunarak, görünüşte 17. yüzyıldan kalma, Penceredeki Bakire’nin turizm sezonu boyunca her gün göründüğü Yeni Jüri Evi (Nowy Dom Ławy). 17. yüzyıl Gdansk

Altın Ev (Złota Kamienica), çok sayıda kabartma ve heykelle dekore edilmiş, 17. yüzyılın başlarından kalma belirgin bir Rönesans konağı

Yeşil Kapı (Zielona Brama), Polonya krallarının resmi ikametgahı olarak inşa edilmiş bir Maniyerist kapı, şimdi Gdańsk’taki Ulusal Müze’nin bir şubesini barındırmaktadır

Gdańsk, St. Catherine Kilisesi ve St. Mary Kilisesi (Bazylika Mariacka) dahil olmak üzere bir dizi tarihi kiliseye sahiptir. Bu ikincisi, 15. yüzyılda inşa edilmiş bir belediye kilisesidir ve dünyanın en büyük tuğla kilisesidir.

Diğer önemli tarihi alanları ise; Polonya Kralı John III Sobieski Kraliyet Şapeli, Żuraw – ortaçağ liman vinci, Gradowa Tepesi, Ołowianka ve Granary Adaları’ndaki Tahıl ambarları, Büyük Cephanelik, John III Sobieski Anıtı, Eski Belediye Binası, Jan Heweliusz Anıtı, Büyük Değirmen (1350),Küçük Değirmen, Araştırma Derneği Evi, Polonya Postanesi -1939 Alman ve Polonya güçleri arasında çetin çarpışmalara sahne olmuştur-, tuğla gotik şehir kapıları – Mariacka Kapısı, Straganiarska Kapısı, İnek Kapısı.

Tarihi şehir merkezinin dışındaki başlıca turistik yerler şunlardır:

Oliwa Park’taki Abbot Sarayı, Yeni Liman’daki deniz feneri, Oliwa Katedrali, Pachołek Tepesi -Oliwa’da bir gözlem noktası, Brzeźno’daki iskele, Ortaçağ şehir duvarları, Westerplatte, Wisłoujście Kalesi, Gdansk Hayvanat Bahçesi.

Nasıl gidilir?

Gdansk’a Türkiye’den (yaz dönemi charter uçuşları hariç) direkt uçuş bulunmamaktadır. Bunun yerine LOT ile Varşova üzerinden üzerinden veya Luftansa ile Almaya üzerinden aktarma yaparak ulaşabilirsiniz.

Yazan: Ferhat Kaan Şahin